Morze Białe – morze śródlądowe, które stanowi część Oceanu Arktycznego. Położone jest w granicach Rosji. Jego powierzchnia wynosi ok. 90-95 tys. km2.
1. Ulokowane jest między Półwyspem Kolskim, a wybrzeżem północnej Rosji, obejmującym Półwysep Kanin i wybrzeże Karelii. W pobliżu przebiega granica z Finlandią. Łączy się z Morzem Barentsa poprzez cieśninę Gorło.
2. W granicach Morza Białego znajdują się cztery duże zatoki. Należą do nich Zatoka Kandałaksza na zachodzie, Zatoka Oneska na południu, Zatoka Dwińska na południowym-wschodzie oraz Zatoka Mezeńska we wschodniej części odnogi łączącej Morze Białe z Morzem Barentsa. Ponadto występują liczne małe zatoki położone przy lejkowatych ujściach rzek.
3. Na Morzu Białym występują liczne wyspy, przy czym większość z nich ma niewielkie rozmiary. Największym archipelagiem akwenu są Wyspy Sołowieckie. Największa wśród nich, Wyspa Sołowiecka, zwana również Wielką Sołowiecką, zajmuje powierzchnię 246 km2.
4. Na Wyspach Sołowieckich znajduje się XV-wieczny Monastyr Sołowiecki. Był on największą twierdzą w północnej części Imperium Rosyjskiego. W czasach Rosji Sowieckiej powstały tu pierwsze łagry. Na wyspie Kij w zatoce Onega znajdują się pozostałości XVII-wiecznego Monasteru Podwyższenia Krzyża Świętego.
5. Głównym portem położonym nad Morzem Białym jest Archangielsk. Stanowił on główny port Rosji północnej aż do założenia Murmańska w 1916 r. Przebiegał tędy główny morski szlak handlowy, który łączył Rosję z Europą Zachodnią.
6. Morze Białe połączone jest z Morzem Bałtyckim Kanałem Białomorsko-Bałtyckim, zwanym potocznie Biełomorkanałem. Wybudowali go w latach 1930-1933 więźniowie Gułagu. Jego długość wynosi 227 km, a przebiega od Biełomorska nad Morzem Białym do osady Powieniec nad jeziorem Onega. 19 śluz pozwala na pokonywanie wysokości 103 m w górę i 95 m w dół na trasie kanału.
7. Średnia głębokość wynosi 60-90 m, a maksymalna, w północnej części Zatoki Kandałaksza, ok. 340-350 m. Zasolenie kształtuje się na poziomie 24-36 ‰. Temperatura wód powierzchniowych wynosi od ok. 7-15 st. C latem do ok. -1,6 st. C zimą.
8. Morze Białe stanowi obszar wód wewnętrznych Rosji i znajduje się pod jej zarządem, co jest powszechnie uznawane na arenie międzynarodowej.
9. Wśród rzek uchodzących do Morza Białego można wymienić m. in. Ponoj, Warzugę, Kiem, Wyg, Onegę, Dwinę, Mezeń. Przy ujściu Dwiny usytuowany jest Archangielsk.
10. Nazwa Morze Białe była używana już w XVI w. Istnieją trzy hipotezy odnośnie jej pochodzenia. Może pochodzić od gęstych mgieł, które pojawiają się nad akwenem z dużą częstotliwością. Inna wersja mówi o krzemianach, które mają ponoć występować w znacznych ilościach w wodach morza, a które odbijając światło słoneczne dają wrażenie białego połysku wody. Trzecia hipoteza nawiązuje do lodu, który pokrywa morze mniej więcej od przełomu sierpnia i września do połowy maja.
11. Morze znane było przynajmniej od XI w. Osiedlali się nad nim mieszkańcy Nowogrodu. W 1553 r. dotarł tu statek angielski po dowództwem kapitana Richarda Chancellora. Żeglarze poszukiwali nowej drogi morskiej do Indii. Myśleli, że trasa wzdłuż północnych wybrzeży Rosji będzie krótsza niż wzdłuż brzegów Afryki.
12. W 1693 r. z wizytą przybył tu młody car rosyjski Piotr Wielki. Ponoć po raz pierwszy w życiu zobaczył wtedy morze, a sam akwen zrobił na nim duże wrażenie. Efektem jego ponad dwumiesięcznego pobytu była decyzja o o budowie pierwszej rosyjskiej państwowej stoczni, na wyspie Sołombała.
admin
