Cypr – państwo położone na wyspie we wschodniej części Morza Śródziemnego. Oficjalna nazwa kraju brzmi Republika Cypryjska.
1. Wyspa, na której położony jest kraj, nosi również nazwę Cypr. Ok. 36 % jej powierzchni zajmuje nieuznawane na arenie międzynarodowej państwo Cypr Północny, zamieszkiwane przez ludność pochodzenia tureckiego. Istnienie tego państwa uznaje jedynie Turcja, Nachiczewańska Republika Autonomiczna i Organizacja Współpracy Islamskiej.
2. Cypr jest trzecią co do wielkości wyspą na Morzu Śródziemnym. Wyprzedzają go tylko Sycylia i Sardynia, które należą do Włoch.
3. Kraj charakteryzuje się strategicznym położeniem na mapie świata. Znajduje się na przecięciu szlaków handlowych oraz na styku trzech kontynentów, Azji, do której de facto przynależy oraz Europy i Afryki.
4. Powierzchnia całkowita wynosi 9251 km2, natomiast liczona bez Cypru Północnego 5896 km2. Liczba ludności w części południowej to 853 tys., natomiast w części północnej ponad 382 tys., co daje w sumie ponad 1,2 mln ludności.
5. We fladze Cypru na białym tle umieszczona jest miedziana figura przypominająca swym kształtem wyspę Cypr, pod którą znajdują się dwie zielone gałązki oliwne. Miedziany kolor nawiązuje do łacińskiego pochodzenia nazwy wyspy od słowa ‘cuprum’, co oznacza ‘miedź’. Gałązki oliwne i białe tło symbolizują pokój pomiędzy Grekami i Turkami, którzy zamieszkują wyspę.
6. Godło Cypru przedstawia białego gołębia z białą gałązką oliwną w dziobie na miedzianej tarczy, która otoczona jest z prawej i lewej strony przez dwie zielone gałązki oliwne. Pod gołąbkiem widnieje biały napis „1960”. Jest to data odzyskania niepodległości przez Cypr po okresie kolonizacji brytyjskiej.
7. Hymn państwa nosi tytuł „Imnos is tin Eleftherian, co oznacza „Hymn do Wolności”. Jest to jednocześnie hymn Grecji. Z tego powodu jest nieakceptowany przez Turków zamieszkujących wyspę. Jako hymn wykorzystywana jest tylko melodia, bez słów. Muzykę skomponował Nikolaos Mantzaros. Melodia ma sześciomiarowe metrum, które wywodzi się z tańca ludowego Tsamiko.
8. Stolicą państwa jest Nikozja (gr. Lefkosía). Jest to jednocześnie największe miasto na wyspie, a zarazem jedyna podzielona stolica na świecie. Część północna należy do Turków i zamieszkuje ją ponad 61 tys. osób, natomiast część południowa należy do Greków i zamieszkuje ją ponad 55 tys. ludzi. Miasto zajmuje w sumie powierzchnię ponad 51 km2.
9. Językami urzędowymi są grecki i turecki, choć w praktyce ludność zamieszkująca Cypr posługuje się wyłącznie greckim. Język turecki używany jest na Cyprze Północnym.
10. Od 1 stycznia 2008 r. obowiązującą walutą na Cyprze jest euro. Wcześniej Cypryjczycy używali funta cypryjskiego.
11. Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z neolitu (7000-3900 p.n.e.), z osad Khirokitia i Kavalassas. Pierwotne ludy zajmowały się hodowlą i rolnictwem. W epoce brązu, po odkryciu złóż miedzi na wyspie, rozwinął się handel z Bliskim Wschodem, Egiptem i państwami Morza Egejskiego.
12. W XII i XI w. p.n.e. na Cyprze pojawili się Grecy. W kolejnych wiekach wyspa dostawała się pod panowanie m. in. Fenicjan, Egipcjan, Persów i Rzymian. W I w. p.n.e. Cypr został podarowany Kleopatrze przez Juliusza Cezara. Następnie powrócił pod panowanie rzymskie, by w końcu stać się częścią bizantyjskiego Cesarstwa Wschodniego.
13. Przez krótki czas Cypr był samodzielnym cesarstwem. Miało to miejsce w latach 1184-1191, kiedy to Isakios Komminos wypowiedział posłuszeństwo Bizancjum i obwołał się władcą. Został przepędzony przez trzecią wyprawę krzyżową, w której brał udział król Ryszard Lwie Serce. Odsprzedał on Cypr zakonowi templariuszy, a oni królowi Jerozolimy.
14. Frankowie panowali na Cyprze przez 300 lat, po czym odsprzedali wyspę w 1489 r. Republice Weneckiej. W 1571 r. Cypr został podbity przez Turków, których polityka doprowadziła w 1821 r. do powstania wznieconego przez Greków. Chcieli oni uzyskać przyłączenie Cypru do Grecji (tzw. Enosis). W odwecie Turcy powiesili patriarchę Konstantynopola Grzegorza V i arcybiskupa Cypru Cypriana, a także zabili 3 biskupów i 400 notabli greckocypryjskich.
15. Podczas wojny turecko-rosyjskiej, trwającej w latach 1876-1878, Wielka Brytania rozpoczęła okupację Cypru. Potajemnie dogadała się z Turcją, że dostanie wyspę w zamian za zakwestionowanie traktatu rosyjskiego z San Stefano.
16. Cypr został anektowany przez Wielką Brytanię 5 listopada 1914 r., po dołączeniu Turcji do państw centralnych. Oficjalnie otrzymała go na mocy traktatu pokojowego z Sevres z 1920 r., który stanowił główny dokument kończący I wojnę światową. W 1923 r. aneksję w traktacie lozańskim uznała Turcja. Od 1 maja 1925 r. Cypr stał się oficjalnie kolonią brytyjską.
17. W 1950 r. zwierzchnikiem Cypryjskiego Kościoła Prawosławnego został arcybiskup Makarios III, który rozbudził w Grekach na nowo nadzieję na przyłączenie do Grecji. 1 kwietnia 1955 r. EOKA, czyli Organizacja Narodowa Bojowników Cypryjskich, rozpoczęła akcję zbrojną, a w jej konsekwencji od 1956 r. na Cyprze trwała wojna domowa.
18. 16 sierpnia 1960 r. Cypr odzyskał niepodległość, a jego pierwszym prezydentem został Makarios III. Brytyjczycy zachowali terytorium obejmujące dwie bazy wojskowe w Akrotiri i Dhekelii. Oficjalna nazwa brytyjskiego obszaru brzmi Sovereign Base Areas of Akrotiri and Dhekelia.
19. W 1963 r. Turcy sprzeciwili się projektom zmian w konstytucji, co spowodowało powrót EOKA. Brytyjczycy utworzyli wówczas tzw. zieloną linię, która przedzieliła stolicę kraju na dwie części. W 1964 r. na Cyprze pojawili się żołnierze sił pokojowych ONZ.
20. Trwające przez kolejne lata spory i walki doprowadziły do inwazji tureckiej na Cypr w 1974r. Zakończyła się podpisaniem zawieszenia broni i podziałem wyspy. Na części tureckiej powstało wówczas Federalne Państwo Tureckiej Republiki Cypryjskiej, które w 1980 r. zostało przemianowane na nieuznawaną na świecie Turecką Republikę Cypru Północnego. Kolejne lata przyniosły falę przesiedleń, czystek i dalszych sporów. Sytuacja nadal pozostaje nierozwiązana.
21. Od 1 maja 2004 r. Cypr jest członkiem Unii Europejskiej. Przystąpił wraz z 9 innymi krajami, wśród których znajdowała się wówczas również Polska.
22. Najwyższym punktem jest szczyt Olimbos (Olimpos), zwany również Trodos i Chionistra. Wznosi się w paśmie górskim Trodos na wysokość 1951 m n.p.m.
23. Najdłuższą rzeką Cypru jest Pedieos. Wypływa w masywie Trodos, a swoje ujście ma 100 km dalej, w Morzu Śródziemnym. Cechuje ją okresowe wysychanie, które ma miejsce późną wiosną. Rzeka pojawia się na nowo wraz z jesiennymi deszczami.
24. Znajdują się tu trzy obiekty, które zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Należą do nich zabytki archeologiczne w regionie Pafos, zdobione kościoły regionu Trodos oraz stanowisko neolityczne Chirokitia.
25. Endemicznym gatunkiem zwierzęcia jest mysz cypryjska (łac. Mus cypriacus). Została odkryta w 2004 r. przez Thomasa Cucchiego, a opisano ją naukowo w 2006 r. Jest gatunkiem siostrzanym myszy macedońskiej.
26. Charakterystycznym dla Cypru gatunkiem fauny jest muflon, który znajduje się tu pod ścisłą ochroną. Ze względu na smaczne mięso muflony były obiektem częstych polowań, co doprowadziło do pozostania zaledwie 20 sztuk za czasów panowania brytyjskiego. Obecnie jest ich kilkaset, a za zabicie muflona grozi kara grzywny lub nawet pozbawienia wolności.
27. Wśród roślin, które występują wyłącznie na Cyprze, znajduje się dąb olcholistny (łac. Quercus alnifolia). Przeważnie ma formę krzewiastą i dorasta do 3-4 m wysokości. W 2006 r. został wybrany przez parlament narodowym drzewem Cypru.
28. Wśród roślin endemicznych można wyróżnić również bluszcz cypryjski (łac. Hedera pastuchovii ssp. cypria), orchideę Kotschyi (łac. Ophrys kotschyi) czy tulipana cypryjskiego (łac. Tulipa cypria).
29. Charakterystycznym drzewem, które można zobaczyć na wyspie, jest cedr cypryjski. Rośnie przede wszystkim w tzw. Dolinie Cedrów. Odznacza się poziomo ułożonymi konarami.
30. Na Cyprze obowiązuje ruch lewostronny. Jest to pokłosie pozostawania kolonią Wielkiej Brytanii.
31. Główną religią na Cyprze jest prawosławie. Większość jego wyznawców należy do Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego Cypru.
32. Cypr bywa nazywany „wyspą miłości” ze względu na mit mówiący, że narodziła się tu grecka bogini Afrodyta. Miała ona powstać z morskiej piany w pobliżu formacji skalnej zwanej Skałą Afrodyty. Znajduje się ona w pobliżu wsi Kuklia, położonej pomiędzy miastami Pafos i Limassol.
33. Na Cyprze miał miejsce jedyny ślub królewski władców Anglii poza jej terytorium. W 1191 r. w kaplicy św. Jerzego w Limassol król Ryszard Lwie Serce ożenił się z Berengarią, córką króla Nawarry, Sancha VI Mądrego.
34. W 1432 r. król Cypru Janus próbował pożyczyć pieniądze od króla polskiego Władysława Jagiełły, w zastaw oferując własne państwo. Układ chciał przypieczętować małżeństwem swojego syna Jana z Jadwigą, córką Jagiełły. Do zawarcia umowy jednak nie doszło.
35. Pierwszy, i jak dotąd jedyny medal na letnich igrzyskach olimpijskich dla Cypru zdobył żeglarz Pawlos Kondidis. W 2012 r. w Londynie zajął 2. miejsce w klasie Laser. Na olimpiadzie zimowej Cypryjczycy póki co nie odnieśli sukcesu. Cypr po raz pierwszy startował w igrzyskach olimpijskich, zarówno w letnich, jak i w zimowych, w 1980 r.
36. W 2021 r. ser halloumi uzyskał od Unii Europejskiej status Chronionej Nazwy Pochodzenia i od teraz może być produkowany wyłącznie na Cyprze. Halloumi jest tradycyjnym cypryjskim serem produkowanym z mleka owczego, z domieszką mleka koziego i krowiego.
37. Cypryjskie wino Commandaria uznawane jest za jedno z najstarszych win świata, które produkowane jest pod niezmienioną nazwą. Nazwa Commandaria została nadana w XIII w. przez joannitów uprawiających winorośli i produkujących wino w swojej komandorii na Cyprze. Historia produkcji wina na Cyprze jest jednak dużo dłuższa i obejmuje ok. 5000 lat.
