Wyspa Sobieszewska – wyspa położona w ujściu Wisły, na terenie administracyjnym Gdańska, a jednocześnie dzielnica tego miasta. Nazywana jest często po prostu Sobieszewem.
1. Wyspa Sobieszewska otoczona jest od północy wodami Zatoki Gdańskiej, od południa Martwą Wisłą, od wschodu sztucznym ujściem zwanym Przekopem Wisły, a od zachodu jednym z ramion ujściowych zwanym Wisłą Śmiałą.
2. Wyspa w najszerszym miejscu ma ok. 10 km szerokości równoleżnikowej, natomiast w najdłuższym miejscu ok. 6 km długości południkowej. Najwyższym wzniesieniem jest Góra Mew (32 m n.p.m.). Powierzchnia wyspy wynosi ok. 35 km2.
3. Na wyspę, uznaną za Obszar Chronionego Krajobrazu, składa się 8 dawnych miejscowości: Górki Wschodnie (niem. Östlich Neufähr), Sobieszewo (niem. Bohnsack), Orle lub Orlinki (niem. Wordel), Wieniec (niem. Kronenhof), Komary (niem. Schnakenburg), Świbno zwane wcześniej Śpiewowo (niem. Schiewenhorst), Przegalina zwana wcześniej Łożyska (niem. Einlage), Pastwa Sobieszewska (niem. Bohnsackerweide).
4. Część dzielnicy Wyspa Sobieszewska leży poza faktycznym obszarem wyspy. Chodzi o rejon ulic Akwenowej i Urwistej.
5. Pierwsze wzmianki o tym terenie pochodzą z przełomu XIV i XV w. Sobieszewo nosiło wówczas nazwę Bonensak (czy też Bohnsack). W 1438 r. w księdze czynszów komturstwa gdańskiego pojawiło się pod nazwą Bonsag. Po Krzyżakach Sobieszewo do 1793 r., czyli do drugiego rozbioru Polski, należało do Gdańska. Następnie przeszło pod zarząd pruski i pozostawało pod nim, poza krótkim epizodem przynależności do Wolnego Miasta Gdańska (zależnego od Francji), do końca II wojny światowej. Podczas XX-lecia międzywojennego wyspa Sobieszewska weszła w skład Wolnego Miasta Gdańsk.
6. Wyspa Sobieszewska powstała 31 marca 1895 r. wraz z otwarciem trzeciego ujścia Wisły pod Świbnem, które obecnie nazywane jest Wisłą Przekop. Pozostawała wówczas na terytorium Królestwa Prus.
7. Wyspa Sobieszewska pod administrację polską trafiła w 1945 r. jako sołectwo Bąsak. W 1947 r. nazwa Bąsak została zmieniona na Sobieszewo. Nowa nazwa nawiązuje do królowej Marysieńki Sobieskiej, która ponoć miała się zatrzymać w tutejszej karczmie.
8. Wyspa Sobieszewska znalazła się w całości w granicach administracyjnych Gdańska 1 grudnia 1973 r.
9. W latach 1963-1999 mieścił się tu najdalej wysunięty na wschód na Wybrzeżu 23. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej Sił Powietrznych RP.
10. W 1959 r. na Wyspie Sobieszewskiej utworzono rezerwat przyrody „Ptasi Raj” o powierzchni 198 ha. Ochroną są tu objęte ptaki błotne i wodne, których występuje na tym obszarze ponad 200 gatunków. Teren rezerwatu obejmuje m. in. jeziora Ptasi Raj i Karaś. Prowadzi tędy ścieżka przyrodniczo-dydaktyczna o długości 6 km z 10 tablicami informacyjnymi i 2 wieżami obserwacyjnymi.
11. Na Wyspie Sobieszewskiej w małej części znajduje się obszar należący do rezerwatu przyrody „Mewia Łacha”. Powstał on w 1991 r. i zajmuje 150,46 ha, z czego zaledwie 18,91 ha znajduje się na wyspie. Chroni miejsca lęgowe różnych gatunków ptaków.
12. Na wyspę można się dostać mostem zwodzonym w Sobieszewie (Most 100-lecia Odzyskania Niepodległości Polski), mostem na śluzie w Przegalinie oraz czynnym w sezonie letnim promem w Świbnie.
13. W 2018 r. powstał most zwodzony łączący wyspę ze stałym lądem. W latach 1963-2018 komunikację zapewniał most pontonowy na Martwej Wiśle.
14. Na Wyspie Sobieszewskiej (obecne osiedle Orle) znajdowała się tzw. Forsterówka, rezydencja obergruppenführera SS Alberta Forstera zwanego „Katem Pomorza”, w której przebywał okazjonalnie w latach 1933-1945. Niedaleko posiadłości mieścił się Ośrodek Rekrutacyjno-Szkoleniowy NSDAP, gdzie szkolono m. in. załogę wartowniczą obozu koncentracyjnego w Stutthof (Sztutowo). Forsterówka została wpisana w 2012 r. do centralnego rejestru zabytków jako zabytek chroniony prawem.
15. W 2015 r. przy ulicy Lazurowej otwarto wieżę ciśnień Kazimierz o wysokości 33 m, która posiada zbiornik o pojemności 600 m3. Patronem wieży został zmarły w 2013 r. wieloletni pracownik gdańskich wodociągów Kazimierz Behlke. Na szczycie znajduje się taras widokowy, udostępniany dla turystów bezpłatnie od czerwca do września, po uprzedniej rezerwacji. Zwiedzanie połączone jest z zajęciami edukacyjnymi, a obchód trwa ok. 60 min.
16. Na wyspie znajduje się czwarta ulica Gdańska pod względem długości, ulica Przegalińska, licząca 8050 m. Biegnie wzdłuż brzegu od ulicy Turystycznej do ulicy Świbnieńskiej.
admin
