Zamek w Liwie – pozostałości gotyckiego zamku, które znajdują się we wsi Liw, w powiecie węgrowskim, w województwie mazowieckim.
1. Zamek powstał w XV w. jako jedna z 6 murowanych twierdz, wzniesionych z inicjatywy księcia mazowieckiego Janusza I Starszego. Za budowę obiektu odpowiedzialny był mistrz murarski Niclos. Zamek powstał nad Liwcem, graniczną rzeką Mazowsza i Litwy, na sztucznie utworzonej wyspie. W związku ze śmiercią Janusza I Starszego, budowlę ukończył jego wnuk, Bolesław IV.
2. W I poł. XVI w. miała miejsce rozbudowa zamku, obejmująca m. in. podwyższenie murów do wysokości 12 m. Po włączeniu w 1526 r. Mazowsza do Korony, zamek liwski, wraz z przynależnościami, jako jedyny pozostał w rękach Piastów. Został nadany przez Zygmunta Starego księżnej Annie Mazowieckiej, do czasu jej zamążpójścia.
3. W latach 1547-1556 zamek znajdował się w zarządzie królowej Bony Sforzy. Nastąpiła wówczas kolejna rozbudowa warowni. Podczas potopu szwedzkiego w 1656 r. i podczas wojny północnej w 1703 r. zamek został dwukrotnie spalony. Przestał wówczas pełnić funkcję obronną.
4. W 1782 r. staraniem starosty liwskiego Tadeusza Grabianki herbu Leszczyc na terenie dawnej warowni powstał dwór barokowy. Wieża bramna została przekształcona w archiwum . W II poł. XIX w. miał miejsce pożar dworu. Władze administracyjne zostały wówczas przeniesione do Siedlec, a obiekt popadł w ruinę.
5. Po I wojnie światowej ruiny zostały upaństwowione. W latach 30 XX w. podejmowane były próby odbudowy. W 1942 r. prowadzono rozbiórkę, z której materiał trafiał na potrzeby budowy obozu zagłady w Treblince.
6. Od całkowitej rozbiórki obiekt uratował polski archeolog amator, Otto Warpechowski. Przekonał starostę Ernsta Grammsa, że zamek wybudowali Krzyżacy. W efekcie rozpoczęła się odbudowa warowni i to na koszt III Rzeszy, trwająca do momentu odkrycia prawdy przez Niemców o historii zamku.
7. Renowacja obiektu dobiegła końca w 1961 r., dzięki naciskom społeczności lokalnej. W 1963 r. na zamku w Liwie powstało muzeum dawnego oręża. Około 200 eksponatów podarowało placówce Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Obecnie placówka nosi nazwę Muzeum Zbrojownia na Zamku w Liwie.
8. Ciekawostką związaną z układem przestrzennym zamku był tzw. Przygródek. Tworzyły go budynki o charakterze militarnym, administracyjnym i gospodarczym, m. in. ufortyfikowane bramy, prochownia, dom grodzki, domek pisarza, kuźnia, kuchnie, stajnie, piekarnia, młyn. Uzupełnienie stanowiło siedzenie letnie, będące rodzajem werandy, oraz szpitalik. Z zamku długi, drewniany pomost prowadził na rynek miejski.
9. W ramach działalności muzeum czynna jest ekspozycja główna w dworze barokowym, z wyłączeniem remontowanej aktualnie Sali Rycerskiej, Galeria Podziemie w piwnicach gotyckich, obejmująca wystawy czasowe oraz gotycka wieża bramna z punktem widokowym.
10. Muzeum czynne jest od wtorku do soboty w godz. 10-16 oraz w niedziele w godz. 11-16. Koszt biletu normalnego wynosi 14 zł, a ulgowego 8 zł. Osoby niepełnosprawne i dzieci do lat 7 mają wstęp wolny. Środa jest dniem bezpłatnego zwiedzania.
11. Główny trzon wystaw stanowią militaria z okresu od XV do XX w. Zbiory muzeum obejmują również malarstwo i grafikę, a wśród nich portrety wojskowych, sceny batalistyczne, widoki zamków i miast oraz historyczne mapy. Ponadto można zobaczyć zabytkowe meble, żyrandole i tkaniny oraz znaleziska archeologiczne.
12. W Sali Rycerskiej dworku znajduje się piec w typie holenderskim z I poł. XVIII w., ze scenkami rodzajowymi na kaflach. W Polsce zachowało się jedynie 12 takich pieców. W III sali Zbrojowni znajduje się jeden z nielicznych ocalałych fragmentów panoramy „Berezyna” autorstwa Wojciecha Kossaka i Juliana Fałata, powstałej w latach 1894-1896.
13. Wśród ciekawych eksponatów wymienić można partyzanę oficera gwardii szwajcarskiej Augusta III Sasa, hełm zwany łebka z XV w., miecz z XV w., pałasze, szpadę walońską, schiavony, miecze masońskie z XIX w., dubeltówkę firmy Dreyse, strzelbę kapiszonową z manufaktury wersalskiej czy dwururkę włoskiej firmy „Reale”.
14. Muzeum posiada jedną z największych w Polsce kolekcję bagnetów. Obejmuje ponad 120 sztuk. Najliczniej reprezentowana jest przez modele z XIX w.
15. Na zamku od 2001 r. organizowany jest Turniej Rycerski. Rycerze rywalizują w nim o tytuł Fechmistrza Liwskiego. Imprezie towarzyszą m. in. jarmark średniowieczny, pokaz fajerwerków czy warsztaty rzemiosła historycznego.
16. Z zamkiem liwskim związana jest legenda o Żółtej Damie. Jest nią Ludwika, żona kasztelana, którą mąż posądzał o zdradę ze względu na zaginione, drogocenne pierścienie, które jej ofiarowywał. Kobiecie ścięto głowę, a po jakimś czasie okazało się, że biżuterię kradła sroka mieszkająca w zamkowej wieży. Kasztelan z rozpaczy rzucił się z jej szczytu, a duch Ludwiki do dziś szuka sprawiedliwości.
admin
