Zamek Lipowiec w Babicach – ruiny zamku położonego na Górze Zamkowej we wsi Babice, w powiecie chrzanowskim, w województwie małopolskim, na terenie rezerwatu przyrody „Lipowiec”. Był prywatnym zamkiem wspierającym tzw. Orle Gniazda, zamki strzegące dawnych granic Królestwa Polskiego.
1. Pierwsze wzmianki o tym terenie pojawiają się u Jana Długosza. Ziemie te na początku XIII w. należały do małopolskiego rodu Gryfitów. Klemens Gryfita z Ruszczy darował je następnie klasztorowi benedyktynek w Staniątkach, w którym ksienią była jego córka. W 1243 r. dobra kupił biskup krakowski Jan Prandota.
2. Dobra należały do biskupstwa krakowskiego do 1789 r. Pierwszy zamek był najprawdopodobniej drewniany, a dopiero następnie powstał zamek murowany. Do dziś z najdawniejszych czasów zachowała się okrągła, murowana, pierwotnie wolno stojąca wieża, której dolne partie pochodzą z II poł. XIII w. i początku XIV w. Zobaczyć można również fragment przedbramia i wykutą w litej skale studnię.
3. Zamek w XIV i XV w. poddawany był rozbudowie i modernizacjom, szczególnie za sprawą biskupów Wojciecha Jastrzębca i Zbigniewa Oleśnickiego. Ich herby, Jastrzębiec i Dębno, można zobaczyć na tablicach wmurowanych w ścianę dziedzińca górnego.
4. W XV i XVI w. zamek pełnił również rolę więzienia. Osadzonymi byli głównie duchowni, którzy przekroczyli prawo kanoniczne. Ponadto więziono osoby, które powiązane były z reformacją religijną, m.in. prof. Franciszka Stankara z Akademii Krakowskiej, współautora przekładu Biblii Brzeskiej.
5. W 1629 r. zamek został poważnie uszkodzony przez pożar i przestał pełnić rolę rezydencji biskupów krakowskich, którzy przenieśli się do dworu u stóp Lipowca. W 1655 r. zamek został zdobyty przez Szwedów i przez prawie 2 lata był okupowany przez generała Wirtza.
6. W 1720 r. biskup Felicjan Szaniawski podjął się remontu i utworzenia na zamku domu rekolekcyjnego i miejsca poprawy dla księży. W 1780 r. zamek wraz z przylegającymi włościami został przejęty na rzecz skarbu państwa.
7. W 1809 r. zamek nawiedził kolejny pożar. W kolejnych latach często zmieniał właścicieli i dzierżawców, aż w końcu stał się całkowicie opuszczony i popadł w ruinę. W latach 50. XX w. uznany został za zabytek, a w latach 1961-1969 przeprowadzono prace konserwatorskie i wykopaliskowe, po których stał się oddziałem muzeum w Chrzanowie.
8. Od 1 stycznia 2007 r. obiekt należy do Muzeum – Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec. Udostępniony jest do zwiedzania, jednak obecnie z powodu remontu pozostaje nieczynny.
9. Ze wznoszących się na Górze Zamkowej (362 m n.p.m.) ruin zamku Lipowiec rozciąga się panorama obejmująca m. in. okolice miejscowości Zator i Oświęcim. Przy dobrych warunkach atmosferycznych dostrzec można wzniesienia Beskidu Żywieckiego, Małego i Śląskiego.
10. Według danych historycznych rotmistrz Witold Pilecki miał spędzić w pobliżu zamku noc z 27 na 28 kwietnia 1943 r., tuż po swojej ucieczce z obozu koncentracyjnego Auschwitz, która miała miejsce noc wcześniej.
11. Do obecnych czasów przetrwały m. in. pozostałości czterokoskrzydłowego zamku górnego z wewnętrznym dziedzińcem, gdzie na trzech kondygnacjach zobaczyć można kilkadziesiąt dawnych pomieszczeń. Dużą atrakcję stanowi taras widokowy usytuowany na szczycie 27-metrowej wieży.
12. Z zamkiem w Lipowcu związana jest legenda i postać Białej Damy. Ma nią być córka tutejszego nadzorcy straży więziennej, która zakochała się w osadzonym Franciszku Stankarze. Pomogła mu uciec, przynosząc prześcieradła, które powiązał, tworząc linę. Sama nie dołączyła jednak do ukochanego, bo ojciec odkrył jej przewinienie i uniemożliwił ucieczkę. Zrozpaczona dziewczyna popełniła samobójstwo, rzucając się z wieży, ubrana w przygotowaną na ślub białą suknię.
admin
