Szympans – rodzaj ssaka naczelnego z rodziny człowiekowatych. Obejmuje dwa gatunki, szympansa zwyczajnego ( łac. Pan troglodytes) i szympansa karłowatego (łac. Pan paniscus).
1. Szympans zwyczajny został po raz pierwszy naukowo opisany w 1775 r. przez niemieckiego przyrodnika Johanna Friedricha Blumenbacha, który nadał mu nazwę Simia troglodytes.
2. Szympans zwyczajny zamieszkuje w Afryce Wschodniej, Środkowej i Zachodniej. Obejmuje następujące podgatunki – szympans zwyczajny (łac. Pan troglodytes troglodytes), szympans krzepki (łac. Pan troglodytes ellioti), szympans wschodni (Pan troglodytes schweinfurthii) i szympans długowłosy (łac. Pan troglodytes verus).
3. Szympans karłowaty nosi również nazwę bonobo. Zamieszkuje środkową część Demokratycznej Republiki Konga, w dorzeczu rzeki Kongo.
4. Bonobo został odkryty w 1928 r. Po raz pierwszy został naukowo opisany w 1929 r. przez niemieckiego zoologa Ernsta Schwarza, który nadał mu nazwę Pan satyrus paniscus.
5. Szympansy są zwierzętami stadnymi, o wysokim stopniu uspołecznienia. Tworzą zhierarchizowane grupy (bonobo bardziej egalitarne, czyli oparte na wzajemnej równości), które liczą po 25-35, a czasem więcej osobników. W ich skład wchodzą zarówno samice, jak i samce.
6. Długość ciała u szympansów zwyczajnych wynosi 70-96 cm, a waga od 20 do 70 kg. Bonobo jest nieco mniejszy. Długość jego ciała wynosi 70-83 cm, a waga od 26 do 43 kg. U obydwu gatunków samce są nieco większe niż samice.
7. Pod względem wyglądu bonobo jest smuklejszy od szympansa zwyczajnego i ma dłuższe kończyny. Odróżnia go również czarna twarz i długie bokobrody.
8. Zwierzęta te potrafią przystosować się do różnych warunków środowiskowych. Można je spotkać w tropikalnych dżunglach, na sawannach oraz w górskich lasach. Prowadzą naziemny i nadrzewny tryb życia.
9. Aktywność szympansów przypada na dzień. Wówczas to żerują, wędrują za pokarmem, a także odpoczywają. Na noc przenoszą się na drzewa do gniazd, które budują codziennie od nowa.
10. Szympansy są zwierzętami wszystkożernymi. Pożywienie ich obejmuje liście, kwiaty, nasiona, owoce, korę, miód, grzyby, jaja, owady oraz średniej wielkości ssaki. Potrafią polować wspólnie. Bonobo opierają swój jadłospis bardziej na pokarmie roślinnym, czasem zjadając również owady lub rzadziej małe kręgowce.
11. W naturze szympansy żyją od 40 do 45 lat. W niewoli wiek ten może się wydłużyć.
12. Okres rozrodczy trwa przez cały rok. Długość ciąży wynosi ok. 220-245 dni, po której rodzi się zazwyczaj jedno, a rzadziej dwoje młodych. Samodzielność uzyskują w wieku 4-5 lat, a dojrzałość płciową ok. 8-9 roku życia.
13. Szympansy mają rozbudowany system komunikacji obejmujący gesty, mimikę, dźwięki oraz postawy i ruchy ciała. Potrafią posługiwać się narzędziami, a nawet tworzyć prymitywne przyrządy.
14. Samce bonobo nie wykazują takiej agresji jak samce szympansa zwyczajnego. U bonobo bardziej dominującą rolę zdają się ponadto mieć samice. Dużą rolę w interakcjach między osobnikami szympansów karłowatych odgrywa seks. Gatunek ten kopuluje nie tylko w celach rozrodczych. Ponadto jest jedynym, poza ludźmi, który wykonuje tzw. francuski pocałunek.
15. Szympansy są zdolne do odczuwania różnych uczuć. Potrafią kochać, złościć się, kłócić się i godzić, żartować, przepraszać, obrażać się czy też działać z premedytacją. Nie kierują się wyłącznie instynktem, ale uczą się przez obserwację. Potrafią porządkować liczby od 0 do 19 oraz rozwiązywać testy pamięci.
16. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych publikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) szympans zwyczajny i bonobo znajdują się na liście zwierząt zagrożonych wyginięciem, czyli obarczonych wysokim ryzykiem wymarcia w niedalekiej przyszłości. Podgatunek szympansa długowłosego wymieniany jest na liście zwierząt krytycznie zagrożonych wymarciem.
17. Światowy Dzień Bonobo jest obchodzony 14 lutego, natomiast Światowy Dzień Szympansa przypada na 14 lipca.
18. Szympans Cheeta (lub Cheetah)był jednym z najsłynniejszych zwierząt w Hollywood. Zagrał w ponad 50 filmach, w tym w słynnych produkcjach o przygodach Tarzana. Swoją karierę rozpoczął w latach 30. XX w. Zmarł w 2011 r. w wieku ok. 80 lat, w ośrodku dla zwierząt Suncoast Primate Sanctuary w Palm Harbor. Uważa się go za jednego z najdłużej żyjących przedstawicieli tego gatunku. Prawdziwym imieniem szympansa był Jiggs.
19. Innym słynnym szympansem jest Bubbles, niegdysiejszy pupil Michaela Jacksona. Król popu wykupił go w latach 80. XX w. z ośrodka hodującego zwierzęta do badań laboratoryjnych i traktował jak członka rodziny. Od 2005 r. szympans znajduje się w Centrum dla Wielkich Małp na Florydzie.
20. 21 sierpnia 1972 r. Poczta Polska wyemitowała znaczek pocztowy o nominale 1,35 zł, który przedstawiał głowę szympansa. Wypuszczony został w ramach serii „Zwierzęta ZOO”. Pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r. Zaprojektowany został przez Janusza Grabiańskiego.
admin
