Pelikan – pod nazwą tą znajduje się kilka gatunków ptaków wodnych, które należą do rodziny pelikanów (łac. Pelecanidae) z rzędu pelikanowych (łac. Pelecaniformes).
1. Pelikany występują na wszystkich kontynentach poza Antarktydą, w ciepłych rejonach. Poza obszarami okołobiegunowymi nie zamieszkuje również północnej, środkowej i zachodniej Europy, Syberii, Sahary, północno-zachodniej Afryki, Nowej Zelandii, Oceanii oraz w głębi i na wschodnich wybrzeżach Ameryki Południowej.
2. Gatunki przynależące do Starego Świata zamieszkują wody śródlądowe, podczas gdy te występujące na terenach tzw. Nowego Świata są, poza pelikanem dzioborogim, ptakami morskimi.
3. Wśród gatunków pelikanów można wyróżnić pelikana różowego, australijskiego, małego, indyjskiego, kędzierzawego, dzioborogiego, brunatnego i chilijskiego.
4. W zależności od gatunku i płci długość ciała pelikana wynosi od 105 do 188 cm, a waga od 3,5 do 15 kg. Rozpiętość skrzydeł kształtuje się na poziomie 203-360 cm, a długość dzioba 265-500 mm.
5. Pelikan kędzierzawy pod względem wielkości i masy ciała jest największym latającym ptakiem świata. Należy, po albatrosie wędrownym, do ptaków o największej rozpiętości skrzydeł.
6. Charakterystyczną cechą pelikanów jest potężny dziób, spłaszczony w górnej części. Pod żuchwą znajduje się worek skórny, w którym ptaki odcedzają wodę. Może on pomieścić od 10 do 13 litrów.
7. Pelikany mają krótkie i grube nogi, zakończone czterema palcami połączonymi błoną pławną. Pod skórą mają worki powietrzne, które pozwalają im utrzymywać się na powierzchni wody.
8. Są doskonałymi lotnikami. Wykorzystują zarówno siłę mięśni skrzydeł w locie czynnym, jak również płaszczyznę nośną własnych ciał w locie szybowcowym. W czasie lotu wyginają szyję w kształt litery „S”.
9. Pora lęgowa rozpoczyna się najczęściej wiosną. Gniazda powstają przede wszystkim w dołkach wygrzebanych w ziemi, ale niektóre kolonie gniazdują również na drzewach. Do budowy gniazd wykorzystują trzcinę, gałęzie i fragmenty roślin. Pelikany znoszą od 1 do 4 jaj, a ich wysiadywaniem zajmują się obydwoje rodzice.
10. Pisklęta wykluwają się nieopierzone. Po dwóch tygodniach życia wyrasta im puch. Karmione są przez rodziców zwracanymi, przetrawionymi rybami. Początkowo rodzice wpuszczają im pokarm do dzioba, a po jakimś czasie młode same wkładają głowy do worka.
11. Niezależność od rodziców młode uzyskują po około 10-12 tygodniach. Potrafią już wówczas latać oraz zdobywać pożywienie we własnym zakresie. Często zdarza się jednak, że pozostają z rodzicami przez dłuższy czas, jednak nie są już przez nich karmieni. Dojrzałość płciową uzyskują po 3-4 latach.
12. Pożywienie pelikanów stanowią przede wszystkim ryby. Ptaki chwytają je w locie, rzucając się w dół i nurkując. Następnie utrzymują się na powierzchni, opróżniając w tym czasie worek gardłowy z wody. Po połknięciu zdobyczy mogą znów wznieść się i odlecieć.
13. Wśród innych organizmów zjadanych przez pelikany znajdują się również skorupiaki, płazy i żółwie. Niektóre gustują również w ptakach innych gatunków, jednak zjawisko to obserwowane jest przede wszystkim wśród osobników żyjących w niewoli.
14. Niektóre gatunki potrafią ze sobą współpracować podczas łowów. Tłuką skrzydłami o wodę, żeby wystraszone ryby zbiły się w dużą ławicę, przeganiają na mieliznę, a następnie nabierają zdobycze do dziobów.
15. Mewy często atakują pelikany i starają się im ukraść zdobycz. Dziobią w tym celu głowę pelikana, starając się zmusić go do wypuszczenia ofiary z dzioba. Wówczas przechwytują ją i same zjadają.
16. Pelikany są zwierzętami stadnymi. Nie tylko potrafią wspólnie polować, ale tworzą również kolonie lęgowe, gdzie zakładają gniazda i wychowują młode. Często latają w stadach, tworząc literę V.
17. Prędkość lotu pelikana dochodzi do 50 km/h. Może ją utrzymywać nawet na długich dystansach.
18. Pelikany pozostające na wolności żyją od 15 do 25 lat. W niewoli wiek ten wydłuża się. Rekordzista zmarł ponoć w wieku 54 lat.
19. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych publikowanej przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN) na liście zwierząt bliskich zagrożenia wyginięciem znajdują się pelikan kędzierzawy, pelikan indyjski oraz pelikan chilijski. Pozostałe gatunki pelikanów wymieniane są wśród zwierząt najmniejszej troski.
20. Pelikan stał się symbolem jednej z greckich wysp, znajdujących się na Morzu Egejskim, Mykonos. Został znaleziony w 1954 r. na plaży, po silnej burzy, przez pewnego rybaka. Rannym ptakiem zaopiekowano się, a on postanowił pozostać z mieszkańcami. Nadano mu imię Petros. Można go było spotkać na uliczkach miasta Chory aż do 1985 r., gdy został prawdopodobnie potrącony przez samochód ze skutkiem śmiertelnym. Od tego czasu na wyspie zaczęły się pojawiać kolejne pelikany, które stanowią jej wizytówkę.
21. Pelikan jest jednym z bohaterów filmu animowanego „Gdzie jest Nemo?”. Ma na imię Nigel i odwiedza często mieszkanie dentysty, który złowił błazenka. Pomaga dostać się tam ojcu Nemo, Marlinowi i jego przyjaciółce Dory.
22. Pelikan pojawia się w Piśmie Świętym jako symbol Chrystusa Odkupiciela. Odnosi się go do dzieła powstałego najprawdopodobniej w II w. n.e., „Fizjolog”, które przedstawia pelikany jako niezwykle kochające swe dzieci. Według tego opisu dzieci pelikana czasem dziobią swoich rodziców, a oni mogą je odtrącić tak mocno, że młode ponoszą śmierć. Wówczas matka po trzech dniach otwiera swoją pierś dziobem i krwią, która spłynie na dzieci, ożywia je.
admin
