Jarosław – miasto w województwie podkarpackim, które stanowi siedzibę powiatu jarosławskiego. Przepływa przez nie San. Jarosław zajmuje powierzchnię 34,61 km2, a zamieszkuje go ponad 37 tys. osób.
Co warto zobaczyć w miejscowości Jarosław?
1. Rynek
W jego centrum znajduje się okazały ratusz, który powstał w XVII w. W 1782 r. zajęli go Austriacy, którzy wyburzyli dwa piętra, jednak w XIX w. zostały one odbudowane, a sam obiekt zyskał neorenesansowy charakter. Na wieży ratuszowej znajduje się zegar z 1896 r. wykonany w pracowni Richarda Liebinga w Wiedniu. Ozdobę Rynku stanowi również studnia miejska, której istnienie odkryto podczas prac w 1965 r. Jej podziemna część jest oryginalna, natomiast górna stanowi rekonstrukcję. Dookoła Rynku usytuowane są renesansowe kamienice. Jedną z nowszych atrakcji Rynku stanowi fontanna multimedialna. Pokazy odbywają się codziennie od maja do września o godz. 19 i 21.
2. Podziemne Przejście Turystyczne
Rozciąga się na głębokości 6 m pod kamienicami Rynek 4, 5 i 6. Jego długość wynosi 186 m. W piwnicach znajduje się 11 sal wystawowych z ekspozycjami obejmującymi paleontologię, archeologię Sanu, kuchnię mieszczańską, ceramikę, jarmarki jarosławskie, myślistwo, historię jarosławskiej Starówki oraz makietę Jarosławia. Bilet normalny za zwiedzanie z przewodnikiem kosztuje 16 zł, natomiast ulgowy 8 zł. W ofercie znajduje się również zwiedzanie z audio przewodnikiem. Bilety można kupić w Centrum Informacji Turystyczno-Kulturalnej, znajdującej się pod adresem Rynek 5.
3. Podziemna Trasa Turystyczna
Znajduje się pod prywatną kamienicą pod adresem Rynek 14. Zwana jest „Rydzikową” od nazwiska jej pierwotnego właściciela, Wojciecha Rydzika. Trasa została zaprojektowana w 1966 r. i obejmuje trzy kondygnacje piwnic. Jej długość wynosi ok. 150 m, przy różnicy poziomów wynoszącej ok. 8 m. Trasa nosi imię prof. Feliksa Zalewskiego, który kierował zespołem naukowców ratujących zabytkowe jarosławskie kamienice w latach 50. i 60. XX w. Cena biletu normalnego wynosi 10 zł, natomiast ulgowego 5 zł.
4. Muzeum Kamienica Orsettich
Muzeum Kamienica Orsettich – mieści się w późnorenesansowej kamienicy, którą w I poł. XVII w. zakupił Wilhelm Orsetti, kupiec i bankier krakowski pochodzenia włoskiego. Jemu również zawdzięcza swój bogaty wygląd. Najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniem jest Wielka Izba. Zgromadzono w niej wyposażenie pochodzące głównie z XVI i XVII w. Pozostałe pomieszczenia obejmują salonik eklektyczny, XIX-wieczną jadalnię, salon biedermeierowski, pokój panieński, salonik secesyjny oraz „pokój z paskami”, który swą nazwę zawdzięcza XVII-wiecznej polichromii zdobiącej jego ściany. W muzeum można ponadto zobaczyć kolekcję malarstwa artystów tworzących w Jarosławiu w okresie II Rzeczypospolitej. Bilet normalny kosztuje 15 zł, a ulgowy 8 zł.
5. Kolegiata pw. Bożego Ciała
Stanowi najstarszy pojezuicki kościół w Polsce. Świątynia powstała w latach 1580-1594, a jej fundatorką była Zofia ze Sprowy. Pierwotnie budowla nosiła wezwanie św. Janów. W 1862 r. kościół spłonął niemal doszczętnie, a po odbudowie zyskał wezwanie Bożego Ciała. We wnętrzu na uwagę zasługuje ocalały z pożaru obraz Matki Bożej Śnieżnej Królowej Rodzin, który znajduje się w ołtarzu głównym. Polichromia z 1912 r. jest dziełem lwowskiego artysty Leonarda Winterowskiego. Drzwi Tysiąclecia prowadzące do świątyni zaprojektował artysta-rzeźbiarz z Jarosławia, Stanisław Lenar. Znajdują się na nich sceny z historii Polski i Jarosławia. Przed kościołem zobaczyć można kopie rzeźb św. Janów i świętych jezuickich wykonanych przez Tomasza Huttera. Oryginały przechowywane są w lapidarium.
6. Jarosławski Ośrodek Kultury i Sztuki
Znajduje się w zabytkowym budynku Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Powstał on na początku XX w. według projektu krakowskiego architekta Teodora Talowskiego. Aktualnie w budynku znajduje się m. in. kino „Ikar”. Mieszczą się tu także galerie wystawowe, prezentujące wystawy związane z rysunkiem, fotografią, malarstwem czy grafiką. Galeria „Rynek 6” oraz księgarnia Miejskiego Ośrodka Kultury „Jarosławski Kuferek Artystyczny” mieszczą się w zabytkowej kamienicy Gruszewiczów, powstałej na przełomie XVI i XVII w.
7. Centrum Edukacji Kulturalnej
Mieści się w piwnicach ratusza oraz w Bramie Krakowskiej. Ratuszowe piwnice mieszczą interaktywne urządzenia, które prezentują zagadnienia związane z muzyką, rzeźbą, malarstwem i architekturą. Znajduje się tu również laboratorium teatralne i pracownia origami. W Bramie Krakowskiej, stanowiącej fragment fortyfikacji z XVI w., można zapoznać się m. in. z zabytkami Jarosławia oraz biografiami postaci związanych z tym miastem. Wstęp jest bezpłatny. Centrum Edukacji Kulturalnej powstało w ramach projektu „Jarosław Magiczne Miasto”.
8. Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji
Oferuje krytą pływalnię, w ramach której funkcjonują dwie niecki sportowe, niecka do nauki pływania oraz niecka z atrakcjami wodnymi, takimi jak bicze wodne, masaże podwodne, gejzery podwodne, kurtyna wodna i „dzika rzeka”. Znajduje się tu również 80-metrowa zjeżdżalnia rurowa oraz wanna do hydromasażu. W okresie wakacyjnym Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji udostępnia pływalnię sezonową z niecką rekreacyjną, brodzikiem dla dzieci, boiskiem rekreacyjnym, miejscami do leżakowania oraz barem-kawiarnią. W zimie natomiast udostępniane jest sztuczne lodowisko.
9. Winnica Rodziny Steckich
Znajduje się na Karpackim Szlaku Wina, skupiającym 29 winnic z Polski i Słowacji. Powstała w 2002 r. i nawiązuje do handlu winem na słynnych jarosławskich jarmarkach. Właściwa winnica została założona w 2003 r. w oddalonej o 19 km od Jarosławia Węgierce. W ofercie znajduje się sprzedaż win własnego wyrobu, szkolenia dla początkujących oraz zakładanie winnic przydomowych, porady z zakresu uprawy oraz przetwórstwa gronowego, a także degustacja serów w winnicach. Po wcześniejszym umówieniu się możliwe jest także zwiedzanie.
10. Muzeum Dzieduszyckich w Zarzeczu
Stanowi oddział Muzeum w Jarosławiu Kamienica Orsettich. Mieści się w klasycystycznym pałacu, który powstał w latach 1807-1812 z inicjatywy Magdaleny z Dzieduszyckich Morskiej i jej męża Ignacego Morskiego. Za projekt odpowiedzialny był architekt Christian Piotr Aigner. Wnętrza nawiązują wystrojem do XIX w. i w części stanowią odtworzenie oryginalnego wyglądu. Prezentują historię rodziny Dzieduszyckich, a poprzez ich losy również Polski. Wśród pomieszczeń przeznaczonych do zwiedzania znajduje się gotowalnia, sypialnia pani domu, prywatny salonik, „pokój słonecznikowy”, rotunda oraz gabinet hrabiego Dzieduszyckiego, nawiązujący do Włodzimierza Dzieduszyckiego, twórcy Muzeum Przyrodniczego we Lwowie. Pałac otoczony jest przez romantyczny park. Zwiedzanie muzeum jest bezpłatne.
11. Muzeum w Przeworsku – Zespół Pałacowo-Parkowy
Muzeum mieści się w pałacu, który powstał na przełomie XVIII i XIX w. z inicjatywy księżnej Izabelli z Czartoryskich Lubomirskiej. Początkowo budową kierował architekt Jan Griesmeyer, ale finalizował ją architekt Christian Piotr Aigner. Budowla powstała w stylu klasycystycznym. Otacza ja park w stylu angielskim. Na parterze pałacu znajduje się ekspozycja dotycząca historii miasta i regionu. Na I piętrze zgromadzone są eksponaty z zakresu sztuki, a pomieszczenia podzielone są na apartamenty mieszkalne, sale reprezentacyjne oraz pomieszczenia dodatkowe. W dawnych stajniach cugowych można zwiedzić natomiast Muzeum Pożarnictwa z ponad 1200 eksponatami. Cena za zwiedzanie Pałacu Lubomirskich wynosi 12 zł w przypadku biletu normalnego i 7 zł w przypadku biletu ulgowego, natomiast zwiedzanie Muzeum Pożarnictwa to koszt 10 zł za bilet normalny i 6 zł za bilet ulgowy.
12. Przeworska Kolejka Wąskotorowa „Pogórzanin”
Została otwarta w 1904 r. na trasie Przeworsk-Dynów. Do 1908 r. właścicielem kolei był książę Andrzej Lubomirski. Potem przejęło ją towarzystwo akcyjne „Kolej lokalna Przeworsk-Dynów”. Kolejka wykorzystywana była również do transportu na potrzeby przeworskiej cukrowni. Obecnie kolej oferuje przewozy turystyczne taborami ciągniętymi przez lokomotywę spalinową Lxd2. W 2022 r. kursy odbywają się na trasie Przeworsk-Łopuszka Wielka i Łopuszka Wielka-Przeworsk.
Jarosław – krótko historycznie
Przyjmuje się, że Jarosław założył w 1031 r. książę kijowski Jarosław Mądry, od którego imienia miasto miało wziąć swoją nazwę. Pierwsze wzmianki o Jarosławiu pojawiają się w Kronice ruskiej z 1152 r. i mówią o grodzie warownym księcia włodzimiersko-halickiego. W kolejnych wiekach przechodził on w ręce polskie, węgierskie, a nawet tatarskie. Prawa miejskie gród uzyskał w 1323 r., jednak dokumenty związane z pierwszą lokacją zaginęły. W 1375 r. Władysław Opolczyk, zarządzający Rusią Czerwoną, nadał miastu przywilej lokacyjny na prawie magdeburskim i przeniósł je w miejsce dzisiejszej Starówki.
W 1378 r. Ruś zajęła królowa Jadwiga, która 13 lutego przybyła również do Jarosławia. W XIV w. Jaśko z Tarnowa z rodu Leliwitów otrzymał w dziedziczenie władanie ziemią jarosławską, a miasto stało się własnością prywatną. Ta gałąź rodu Leliwitów przyjęła nazwę Jarosławscy. W XV w. Jarosław wszedł w skład pierwszej w Polsce ordynacji. Została ona wkrótce najechana i spustoszona przez Tatarów, Turków i Wołochów. Mimo wszystko XV i XVI w. był złotym okresem w dziejach Jarosławia, który był jednym z najbogatszych miast w Polsce. Epidemie, pożary i najazdy Tatarów, Szwedów, Kozaków, Siedmiogrodzian, Węgrów, Wołochów, Mołdawian z czasem jednak osłabiły i wyniszczyły miasto.
Pod koniec XVIII w., wraz z rozbiorami, Jarosław znalazł się pod zaborem austriackim. Miasto znacznie zubożało, a liczba ludności drastycznie zmalała. Byt mieszkańców poprawił się nieco wraz z rozbudową garnizonu jarosławskiego w II poł. XIX w. na wypadek walk Austriaków z Rosjanami. W czasie I wojny światowej miasto stało się areną walk między dotychczasowymi zaborcami Polski i zostało znacznie zniszczone. W 1918 r. wróciło do Polski, ale wydarzenia II wojny światowej przerwały rozwój Jarosławia. Wiele obiektów zostało zniszczonych podczas wycofywania się wojsk niemieckich przed nadciągającą Armią Czerwoną.
admin
