Czy natura w ciągu kilkudziesięciu lat może zrobić sobie krzywdę. Nie, natura jest mądrzejsza od człowieka i sama potrafi regulować swój świat. Niestety człowiek w swoim dążeniu do zysku potrafi niszczyć wszystko, co napotka na swojej drodze. Brzmi to bardzo nieciekawie, ale przykład, o którym będzie ten tekst, pokazuje, że mądrość natury potrafi zniszczyć głupota człowieka. Morze Aralskie, a właściwie „kałuże” pozostałe po tym zbiorniku są tego najlepszym przykładem.
1. Jezioro Aralskie nazywane było, w nie tak odległych czasach, morzem. I było to w pełni uzasadnione. W połowie XX wieku Jezioro Aralskie było czwartym co do wielkości jeziorem na świecie. Duży bezodpływowy zbiornik słonej wody. I właśnie ze względu na swoją wielkość i słoną wodę nazywane było Morzem Aralskim.
2. Jezioro Aralskie znajdowało się na terenie Kazachstanu i Uzbekistanu. W roku 1960 miało powierzchnię ponad 68 tysiąca kilometrów kwadratowych. Dla większego wyobrażenia, jego wielkość odpowiadała, więcej niż wynosi 1/6 powierzchnia Morza Bałtyckiego.
3. Głównymi dostarczycielami wody do jeziora była rzeka Amu-daria i Syr-daria. W początkach państwa Sowieckiego, rządzonego przez komunistów, zaplanowano stworzenie na terenie Uzbekistanu i Kazachstanu zagłębia uprawiania bawełny. Kazachstan i Uzbekistan były po Rewolucji Październikowej republikami wchodzącymi w skład Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
4. Nawadnianie suchych pustynnych i stepowych terenów Kazachstanu i Uzbekistanu, zaplanowano, doprowadzając wodę z Amu-darii i Syr-darii. Do realizacji tego zamierzenia przystąpiono z bardzo dużym rozmachem. Stworzono całą sieć rowów nawadniających, pobierających wodę z wymienionych rzek. Im więcej rowów kopano, tym mniej wody z oby rzek wpadało do Jeziora Aralskiego. Z czasem rwące rzeki zaczęły zamieniać się w skąpe rzeczki, a jezioro zaczynało stopniowo wysychać.
5. Uprawa bawełny na nawodnionych polach miała być motorem napędowym gospodarki Uzbekistanu i Kazachstanu oraz Związku Radzieckiego. Plan ten powiódł się i Uzbekistan stał się największym eksporterem bawełny na świecie. Palmę pierwszeństwa Uzbekistan dzierży do dziś, choć już nie jest jedną z Republik Radzieckich, tylko samodzielnym państwem.
6. Nawadnianie pól bawełny odbywało się w sprzeczności z ogólnie przyjętymi zasadami hydrologicznymi. Rabunkowa gospodarka wodna, musiała w końcu doprowadzić do niemal całkowitego wyschnięcia Jeziora Aralskiego.
7. Główną przyczyną wysychania rzek doprowadzających wodę do jeziora były źle zbudowane kanały nawadniające. Nie posiadały one zabezpieczenia przed wsiąkaniem wody w boki i dno kanałów. Ten błąd sprawiał, że straty wodne w kanałach wynosiły od 30 do 70 %.
8. Dziś tylko około 12% kanałów wodnych posiada odpowiednie zabezpieczenie przed wsiąkaniem wody w grunt. Pomimo tych działań, nie udało się zahamować procesu wysychania Jeziora Aralskiego.
9. Proces wysychania Jeziora Aralskiego sprawił, ze obecnie pozostałością po nim są 4 mniejsze jeziorka. Są to: Jezioro Północnoaralskie, Jezioro Tuszczybas, basen południowo-zachodni i basen południowo-wschodni.
10. Wyschnięcie wody w Jeziorze Aralskim sprawiło, że ponad 3 miliony zamieszkujących jego brzegi ludzi, straciło miejsca pracy i właściwie straciło możliwość pozyskiwania jakichkolwiek środków niezbędnych do życia.
11. Dobrym przykładem, do czego doprowadziła niczym niekontrolowana gospodarka wodna, może być miejscowość Mujnak. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu był to port nad brzegiem jeziora, dziś jest to miejsce położone na środku pustyni, a najbliższa linia brzegowa znajduje się w odległości ponad 200 kilometrów od dawnego portu.
12. Cmentarzysko statków na środku pustyni tak można nazwać to co pozostało po dawnym 4 jeziorze świata w kategoriach powierzchni. W wielu miejscach, gdzie kiedyś były porty czy przystanie, zobaczyć można opuszczone rdzewiejące kutry rybackie czy obsługujące jezioro statki. W wielu miejscach na pustynnym płaskowyżu stoją też pojedyncze porzucone jednostki pływające. Dla osób nieznających historii Jeziora Aralskiego jest to widok niczym z filmu science fiction.
13. Mroczna historia związana z Jeziorem Aralskim to porzucony tajny poligon poradziecki. Służył on do eksperymentów z bronią biologiczną. Poligon znajdował się na wyspie Wozrożdienja (Wyspa Odrodzenia) znajdującej się na terenie nieistniejącego już Jeziora Aralskiego. Wojska radzieckie porzuciły wyspę w roku 1991, pozostawiając wiele pojemników ze śmiercionośnym ładunkiem. W laboratoriach produkowano między innymi wąglika.
14. Pustynia, która powstała na dnie wyschłego jeziora nosi nazwę Aral-kum i ma ponad 50 tysięcy kilometrów kwadratowych powierzchni. Wszystko byłoby w porządku, gdyby nie fakt, że wraz z wyschnięciem jeziora na powierzchni odsłoniętego gruntu pozostało wiele zanieczyszczeń związanych z tym co wprowadzały do jeziora dwie wymienione wcześniej rzeki. Są to głównie pestycydy i nawozy sztuczne spływające do rowów nawadniających plantacje bawełny i dalej spływające do Amu-darii i Syr-darii.
15. W XXI wieku uruchomiono działania mające choć, częściowo przywrócić dawne Jezioro Aralskie do pierwotnego kształtu i wielkości. Programy te niestety są bardzo kosztowne i długotrwałe. Bez pomocy organizacji międzynarodowych, zrealizowanie śmiałego projektu reanimacji pustego zbiornika wodnego nie będzie możliwe.
admin
