Świętokrzyski Park Narodowy – znajduje się na terenie województwa świętokrzyskiego, w centralnej części Gór Świętokrzyskich.
1. Należy do grona najstarszych parków narodowych w Polsce. Został utworzony 1 maja 1950 r. Wcześniej powstały tylko Białowieski i i Pieniński Park Narodowy. Teren parku zajmuje obecnie 76,26 km2, a jego otulina 207,86 km2. Siedziba parku znajduje się w Bodzentynie, mieście w powiecie kieleckim. Symbolem Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest jeleń. W logo parku między rogami jelenia znajduje się krzyż z dwoma poziomymi ramionami.
2. Teren parku obejmuje Łysogóry, stanowiące najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich, wraz z najwyższymi szczytami, Łysicą (614 m n.p.m.) oraz Łysą Górą (594 m n.p.m). W skład parku wchodzi również część Pasma Klonowskiego wraz z Górą Psarską (415 m n.p.m.), Górą Miejską (426 m n.p.m.) i Bukową Górą (484 m n.p.m.), część Pasma Pokrzywiańskiego, wraz z Chełmową Górą (351 m n.p..m.) oraz część Doliny Wilkowskiej i Doliny Dębniańskiej.
3. Obszar parku podzielony jest na 8 obwodów ochronnych (leśnictw). Należą do nich Chełmowa Góra, Dąbrowa, Dębno, Jastrzębi Dół, Klonów, Podgórze, Święta Katarzyna, Święty Krzyż. Ich wytyczenie ma na celu lepsze skoordynowanie działań zmierzających do ochrony przyrodniczych, krajobrazowych i kulturowych walorów tego obszaru.
4. Najwyższym punktem w parku jest Łysica. Stanowi ona najwyższe wzniesienie Łysogór, a zarazem całych Gór Świętokrzyskich. Zaliczana jest do Korony Gór Polski. Posiada dwa wierzchołki o wysokości 614 m n.p.m. i 613 m n.p.m. Potocznie Łysica nazywana jest Górą Świętej Katarzyny. Przez wzniesienie przebiega czerwony szlak turystyczny oraz ścieżka przyrodnicza „Święta Katarzyna”, składająca się z 6 punktów obserwacyjnych.
5. Drugim pod względem wysokości szczytem Łysogór jest Łysa Góra (594 m n.p.m.), zwana również Łyścem, Świętym Łyścem oraz Świętym Krzyżem. We wczesnym średniowieczu znajdował się tu prawdopodobnie ośrodek kultu Słowian. Obecnie mieści się tu klasztor Misjonarzy Oblatów M.N., z bazyliką mniejszą pw. Trójcy Świętej i Kaplicą Oleśnickich, gdzie przechowywane są od 1723 r. relikwie Krzyża Świętego. W krypcie zobaczyć można zmumifikowane szczątki księcia Jeremiego Wiśniowieckiego oraz mumie zakonników.
6. Wśród zbiorowisk roślinnych dominuje wyżynny jodłowy bór mieszany i buczyna karpacka. Swoistą ciekawostkę stanowi występowanie zespołu jarzębiny świętokrzyskiej. Można ją odnaleźć na obrzeżach dużych gołoborzy Pasma Łysogórskiego. Licznie występują drzew pomnikowe, wśród których dominują buki i modrzewie. Wśród rzadko występujących gatunków roślin wymienić można m.in. podrzenia żebrowca, pomocnika baldaszkowego, śmiałka pogiętego czy goryczkę wąskolistną.
7. Na terenie parku jest niewiele wód powierzchniowych. Dominującym gatunkiem ryb jest tu strzebla potokowa. Wśród płazów występują: kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, ropuchy szara, zielona i paskówka, żaby jeziorkowa, wodna, śmieszka, trawna i moczarowa. Gady reprezentują jaszczurki zwinka i żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty i żmija zygzakowata. Wśród ptaków spotkać można m.in. uszatkę, puszczyka uralskiego, myszołowa, jastrzębia, krogulca, kobuza, jarząbka, bociana czarnego, sójkę, słonkę, ziębę czy rudzika. Ssaki reprezentuje m.in. sarna , lis, kuna leśna i domowa, popielica, koszatka, orzesznica, bóbr czy jenot, a także 10 gatunków nietoperzy. Licznie występują bezkręgowce, wśród których na szczególną uwagę zasługują ślimaki przeźrotka Kotuli i świdrzyk siedmiogrodzki, chrząszcze nadobnica alpejska, pachnica dębowa, sprężyk, jelonek rogacz i zagłębek bruzdkowany oraz motyl przeplatka aurinia.
8. Do osobliwości przyrody nieożywionej parku należą gołoborza. Są to tereny pozbawione roślinności, występujące na stokach górskich. Tworzą je bloki piaskowca kwarcytowego, które powstały ponad 500 mln temu, w kambrze. Spotkać je można po północnej oraz po południowej stronie Łysogór, poniżej górnej granicy lasu. Największe gołoborze znajduje się na Łysej Górze. Zajmuje ono powierzchnię 3,84 ha i nosi imię prof. Romana Kobendzy, botanika i dendrologa. Zwiedzać można górny fragment gołoborza, gdzie znajduje się galeria widokowa. W pobliżu usytuowany jest pogański wał kultowy z VII-XI w. n.e.
9. Na terenie parku wytyczonych zostało 5 ścieżek edukacyjnych. Poza wspomnianą ścieżką przyrodniczą „Święta Katarzyna” należą do nich: ścieżka przyrodnicza Nowa Słupia – Łysa Góra, „Śladem czarownic, pogańskich kultów i powstańczych kryjówek”, ścieżka przyrodnicza „Szlakiem mamucich jodeł”, ścieżka przyrodnicza Huta Szklana – Łysa Góra, „Pośród szumu świętokrzyskich jodeł i buków” oraz przyrodniczo-kulturowa ścieżka edukacyjna „Śladem kolejki wąskotorowej”, prowadząca z Nowej Słupi do Świętej Katarzyny.
10. 5 obszarów ochrony ścisłej, wytyczonych na terenie parku, zajmuje 2913,09 ha. Najstarszym jest „Chełmowa Góra”, która powstała jako rezerwat ścisły w 1920 r. Rośnie tu wiele drzew pomnikowych, a także wyjątkowo licznie występują mrowiska. W 1924 r. dołączyły „Łysica” i „Święty Krzyż”. „Łysica” obejmuje m.in. wychodnie skał kwarcytowych, takie jak Skałka Agata, Księża Skała czy Widna Skała, a „Święty Krzyż” słynie z gołoborza. „Czarny Las” i „Mokry Bór” powstały w 1954 r., już po utworzeniu parku narodowego, przy czym „Mokry Bór” jest jedynym miejscem występowania boru bagiennego na terenie parku.
11. Na Świętym Krzyżu usytuowane jest Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Na jego terenie zobaczyć można m.in. makiety prezentujące obecny i dawny krajobraz terenu parku, dioramy pokazujące wielowiekową gospodarkę człowieka na tym obszarze czy też film dotyczący Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Poznać można zagadnienia geologiczne i paleontologiczne związane z Górami Świętokrzyskimi, ekosystemy parku oraz jego bogactwo przyrodnicze. Poza ekspozycją przyrodniczą zobaczyć można również ekspozycję więzienną, która nawiązuje do istniejącego tu niegdyś więzienia Siedziba muzeum znajduje się na terenie zabudowań klasztornych dawnego opactwa benedyktynów.
12. Wśród innych zabytków znajdujących się na terenie parku i jego otuliny znajdują się m.in.: grodzisko w Dębnie, pozostałości kopalni rud żelaza w Rudkach, zespół klasztorny w Świętej Katarzynie, zabytkowe zespoły kościelne i kościoły w Bielinach, Bodzentynie i Nowej Słupi, zabytkowa zabudowa, układ urbanistyczny oraz ruiny zamku w Bodzentynie, zespół dworski w Starej Słupi, parki podworskie w Ciekotach i Łomnie czy 6 zabytkowych cmentarzy.
13. Na terenie parku i jego otuliny znajduje się 128 miejsc pamięci narodowej. Wśród nich na uwagę zasługuje tzw. kapliczka napoleońska znajdująca się na Bukowej Górze, na polanie zwanej Obrazik. Miał tu być pochowany żołnierz armii napoleońskiej, wracający z wyprawy moskiewskiej. Licznie zachowały się również pamiątki związane z powstaniem styczniowym oraz z II wojną światową. Wśród nich znajduje się m.in. obelisk na zboczu Miejskiej Góry, poświęcony mjr Henrykowi Dobrzańskiemu „Hubalowi”. W 1939 r. miał on swój obóz wraz z Oddziałem Wydzielonym Wojska Polskiego w Czarnym Lesie nieopodal Bodzentyna.
14. Przez park przebiega niebieski szlak turystyczny na odcinku Bodzentyn – Święta Katarzyna oraz na odcinku Nowa Słupia – Święty Krzyż, czerwony szlak turystyczny na odcinku Święta Katarzyna – Trzcianka, zielony szlak turystyczny na odcinku Zagórze – Psary Podlesie, żółty szlak turystyczny na odcinku Klonów – Bukowa Góra oraz czarny szlak turystyczny na odcinku Podchełmie – Chełmowa Góra – Pokrzywianka Górna. Daje to w sumie ponad 32 km szlaków.
15. Za wstęp na teren Świętokrzyskiego Parku Narodowego pobierane są przez cały rok opłaty. Bilet normalny jednodniowy kosztuje 8 zł, natomiast ulgowy 4 zł. Wstęp na ekspozycję przyrodniczą w Muzeum Przyrodniczym ŚPN kosztuje 10 zł w przypadku biletu normalnego i 6 zł w przypadku biletu ulgowego. Dzieci od 4 do 7 lat ponoszą opłatę w wysokości 3 zł. Bilet wstępu normalny na ekspozycję więzienną kosztuje 4 zł, a ulgowy 3 zł. Dzieci do lat 3 nie ponoszą opłat związanych z wstępem do muzeum. Wstep na galerię widokową na gołoborzu na Łysej Górze wynosi 10 zł za bilet normalny, 6 zł za ulgowy oraz 3 zł dla dzieci w wieku od 4 do 7 lat. Dzieci do lat 3 mają darmowy wstęp.
admin
