Archikatedra w Gdańsku-Oliwie – mieści się przy ulicy Cystersów 17. Od 2017 r. znajduje się na liście Pomnik historii.
1. Pierwszy drewniany kościół wybudowali tu cystersi w 1178 r. Świątynia murowana powstała w 1224 r. W 1577 r. kościół i klasztor spłonęły w pożarze. Odbudowa została ukończona w 1582 r. Świątynia była również rabowana i niszczona w czasie najazdów Szwedów w XVII w. oraz podczas II wojny światowej.
2. W 1587 r. w katedrze Oliwie pacta conventa zaprzysiągł król Zygmunt III Waza. W umowie zobowiązywał się do zawarcia sojuszu polsko-szwedzkiego, stworzenia floty na Bałtyku, budowy 5 zamków na pograniczu, umorzenia długów w Szwecji oraz do zagwarantowania pokoju religijnego.
3. 3 maja 1660 r. w Oliwie został zawarty pokój ze Szwecją, kończący potop szwedzki. Zakonnicy odśpiewali Te Deum, a w całym Gdańsku rozbrzmiewały kościelne dzwony. W imieniu strony polskiej traktat podpisał podkanclerzy koronny Mikołaj Prażmowski. Został on przyjęty przez Sejm w 1661 r.
4. Wielkie organy w Oliwie zbudował w latach 1763-1788 Johann Wilhelm Wulff, późniejszy ojciec Michał (po wstąpieniu do zakonu). 83-głosowy instrument składał się z 5100 piszczałek. Prospekt został ozdobiony aniołami z instrumentami, słońcami i gwiazdami, które można wprawiać w ruch. Nad nimi unosi się Duch Święty w postaci gołębicy. Były to wówczas największe organy w Europie. Obecnie wielkie organy posiadają 87 głosów i są połączone z organami chórowymi (17 głosów) oraz pozytywem (9 głosów), co daje 113 głosów rzeczywistych i plasuje je na 5. miejscu największych organów w Polsce.
5. Od 1957 r. w archikatedrze oliwskiej odbywa się co roku Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej. Jest to najstarszy taki festiwal w Polsce. Współorganizatorami wydarzenia są Polska Filharmonia Bałtycka oraz Pomorskie Stowarzyszenie „Musica Sacra”. Krótkich prezentacji organowych można posłuchać niemal codziennie.
6. Pod względem architektonicznym budowla jest bazyliką trójnawową z transeptem, czyli nawą poprzeczną oraz z prezbiterium z obejściem. Od frontu po bokach umieszczone są dwie wieże, każda o wysokości 46 m. Nad miejscem, gdzie krzyżują się nawy, znajduje się wieża dzwonów. Z zewnątrz obiekt ma 107 m długości, co czyni go najdłuższym kościołem w Polsce. Wewnątrz długość wynosi 97,6 m.
7. We wnętrzu świątyni znajdują się 23 ołtarze, głównie barokowe lub rokokowe, w tym dawny ołtarz główny w stylu renesansu niderlandzkiego z 1605 r. i obecny barokowy z 1688 r. Obrazy są autorstwem XVII-wiecznych malarzy, takich jak Herman Han, Adolf Boy, Andrzej Stech i Andreas Schlüter. Uwagę zwracają również kaplice św. Jana Nepomucena i św. Krzyża, grobowiec książąt pomorskich, nagrobek rodziny Kosów z lat 1599-1600, krypta biskupia, ambona czy liczne epitafia.
8. Obiektem w archikatedrze o szczególnym znaczeniu jest feretron Matki Boskiej Oliwskiej. Ten przenośny ołtarz powstał w XVIII w., a obraz namalował prawdopodobnie o. Daniel ze zgromadzenia ojców reformatów w Gdańsku – Chełmnie. Srebrne sukienki wykonał w 1788 r. gdański złotnik Jan Jantzen. Do Oliwy feretron trafił w 1850 r. Wędruje on co roku z pielgrzymką do Kalwarii Wejherowskiej.
9. Archikatedrę można zwiedzać od poniedziałku do piątku w godz. 9-17, w soboty w godz. 9-15:30 oraz w niedziele w godz. 14-17:30, z wyłączeniem czasu nabożeństw i koncertów lub prezentacji organowych. Za zwiedzanie nie są pobierane opłaty.
10. W zabudowaniach dawnego klasztoru cystersów, należących obecnie do Gdańskiego Seminarium Duchownego, mieści się Muzeum Archidiecezjalne. W odrestaurowanych, zabytkowych pomieszczeniach prezentowane są zbiory sztuki sakralnej z zakresu malarstwa, rzeźby i rzemiosła artystycznego. Na czas trwania pandemii COVID-19 muzeum zostało zamknięte.
admin
