Gniew – miasto w województwie pomorskim, w powiecie tczewskim, które położone jest przy ujściu Wierzycy do Wisły. Zajmuje powierzchnię 6,04 km2 i liczy ponad 6,5 tys. mieszkańców.
Gniew – Najważniejsze atrakcje
1. Zamek Gniew – powstał na przełomie XIII i XIV w., a jego budowniczymi byli Krzyżacy. Obecnie mieści się tu hotel z restauracją. Zwiedzanie zamczyska możliwe jest od 1 maja do 18 czerwca od wtorku do niedzieli. Na trasie zobaczyć można kaplicę zamkową, krużganki obronne, wystawę grunwaldzką, salę II wojny światowej i zbrojownię zamkową. Można skorzystać również z kręgielni „Karczma zamkowa”, która znajduje się w zamkowej piwnicy.
2. Muzeum Kapsla – prowadzone jest przez lokalnego pasjonata historii. Kolekcja obejmuje ok. 1000 kapsli pochodzących z różnych kontynentów, a także ok. 450 butelek, z których część pochodzi z nieistniejących obecnie browarów, gorzelni czy wytwórni wód gazowanych. Dodatkową atrakcję stanowi stół z torem do dawnej gry w kapsle.
3. Rynek – nosi nazwę Placu Grunwaldzkiego. Przy brukowanym placu stoją kamienice. Historia najstarszych z nich sięga XIV i XV w. W XVIII w. zostały przebudowane ze względu na potrzeby mieszkańców, a także zniszczenia po wojnie ze Szwedami. Po zachodniej stronie rynku zachowały się jednak charakterystyczne kamienice podcieniowe. W jednej z kamienic przy rynku znajduje się słynna piekarnia i cukiernia. Założył ją na pocz. XX w. Antoni Jurkiewicz i od tamtej pory działa nieprzerwanie. W centrum rynku znajduje się ratusz, powstały na przełomie XIV i XV w. i przebudowany w XIX w.
4. Ogród Historii – powstał w 2012 r. z inicjatywy parafii św. Mikołaja w Gniewie według pomysłu ks. Zbigniewa Rutkowskiego. Obejmuje zespół figur i pomników usytuowanych przy ulicach Sambora i Dolny Podmur. Wśród obiektów znajdują się m .in.: słup z ławką w formie tomów ksiąg upamiętniający nadanie praw miejskich i i pierwszą siedzibę wojewody pomorskiego, kamienie upamiętniające nieistniejącą synagogę i kościół ewangelicki czy też figura Strażnika Skarbów Radziwiłłów. Szczególną postacią jest figura Misia Maciusia, z którym związana jest legenda z czasów „bitwy dwóch Wazów”.
5. Kościół pw. św. Mikołaja – świątynia powstała na przełomie XIV i XV w. Wewnątrz znajduje się bogate wyposażenie, obejmujące m. in. ołtarz św. Mikołaja z przełomu XVII i XVIII w., ołtarz św. Stanisława Kostki z I poł. XVII w., stalle z pierwszej ćwierci XVII w. czy kropielnica datowana na XV-XVI w. W 2009 r. pod kaplicą św. Anny odkryto kryptę z ok. 80 ciałami. Badania archeologiczne pozwoliły na odnalezienie kolekcji szat jedwabnych, monet czy pozostałości pogańskiej świątyni. Część znalezisk została umieszczona w krypcie, do której można zajrzeć przez specjalną szybkę.
6. Punkt widokowy i rejsy – punkt znajduje się w pobliżu Zamku Gniew. Rozciąga się stąd panorama obejmująca dolinę Wisły oraz okoliczne miejscowości w tym m. in. Kwidzyn. Ponadto istnieje możliwość odbycia rejsu gondolą po Wiśle. Wycieczki organizowane są przez Zamek Gniew z przystani zamkowej.
7. Trasa turystyczna „Gniew przez dziurkę” – obejmuje 15 rzeźb metaloplastycznych, rozmieszczonych na terenie miasta. 10 z nich ma postać starych aparatów fotograficznych. Po zajrzeniu w wizjer zobaczyć można zdjęcia danego miejsca sprzed 50 a nawet 100 lat. Pozostałe 5 rzeźb ma postać starych telefonów, a po przekręceniu korbki można usłyszeć różne historie. Dla ułatwienia powstał quest „Gniew przez dziurkę” z wierszowanymi wskazówkami, który można pobrać z internetu.
8. Turniej Rycerski króla Jana III Sobieskiego – cykliczna impreza, która organizowana jest od 1992 r. na Zamku Gniew. Podczas jej trwania odbywają się gonitwy turniejowe, podczas których uczestnicy walczą na kopie, zespołowe gonitwy z użyciem maczug turniejowych czy gonitwy sprawnościowe z użyciem kopii, miecza lub włóczni. Turniej Rycerski na Zamku Gniew znajduje się wśród najlepszych turniejów tego typu na świecie.
9. Ścieżki przyrodnicze „Wiosło Małe” i „Wiosło Duże” – prowadzą przez rezerwaty „Wiosło Małe” i „Wiosło Duże”. Na trasie pierwszej z nich zobaczyć można m. in. lipę stanowiącą pomnik przyrody czy obelisk Gotlieba Schmidta, który zaprojektował regulację odcinka dolnej Wisły. Główną atrakcję drugiej ścieżki stanowi 10-metrowa wieża widokowa, z której można podziwiać dolinę Wisły. Na trasach znajdują się tablice informacyjne z ciekawostkami.
Gniew – krótko historycznie
Rozwój osadnictwa na tych terenach przypada na IX-XII w., ale najstarsze ślady siedzib ludzkich datowane są na 2500 p.n.e. Pierwsze wzmianki o osadzie Gniew pochodzą z I poł. XIII w. W XIII w. Gniew znajdował się na terytorium księstwa lubiszewsko-tczewskiego. W II poł. XIII w. osada została przekazana Krzyżakom. Wybudowali oni zamek i nadali osadzie w 1297 r. prawa miejskie. W 1440 r. miasto przyłączyło się do Związku Pruskiego i wystąpiło przeciwko Krzyżakom. W 1464 r. Gniew został zajęty przez wojska polskie. Miasto rozwijało się w kolejnych latach jak o ośrodek rzemieślniczo-handlowy. W 1538 r. władze i duża część mieszczaństwa przeszła na protestantyzm.
W czasie potopu szwedzkiego, w 1626 r. doszło do bitwy pod Gniewem zwanej „bitwą dwóch Wazów”. Po okresie wojen nastąpił ponowny rozwój miasta za sprawą ówczesnego starosty, hetmana Jana Sobieskiego. Wybudował on m. in. pałac dla swej żony Marysieńki. XVIII w. przyniósł wojnę północną i częściowe zniszczenie miasta, a następnie rozbiory, w wyniku których Gniew został wcielony jako Mewe do Prus. W XIX w. korzystnie na rozwój miasta wpłynęła budowa traktu bitego z Królewca przez Gniew i Bydgoszcz do Berlina. Powstało także kilka zakładów przemysłowych.
W 1848 r. powstała Liga Polska Kwidzyńsko-Gniewska, a mieszkańcy miasta włączyli się w pomoc powstańcom styczniowym. Na początku XX w. Gniew zyskał połączenia kolejowe. I wojna światowa i jej następstwa spowodowały powstanie Powiatowej Rady Ludowej i oddziału Straży Ludowej, które zarządzały ziemią gniewską, nazwaną „Republiką Gniewską”. W 1920 r. miasto zostało włączone do Polski. Podczas II wojny światowej na mieszkańców Gniewu spadły liczne represje ze strony okupanta, a wielu z nich rozstrzelano w Lesie Szpęgawskim.